မဿမံဢ္ (Mummy)

မဿမံဢ္ (Mummy) တဿ္ကတိၯအံၯ တဿ္ဆိကမိဢ္ဟဲလဿ ဖဿရွဢ္အက်ိာ္ မ့ဿ္၀ဲ - မဿမံဢ္ယဢ္ (Mummia) န႔ဢ္လီၯ. အခီပညီမ့ဿ္ပွၯ လဿအသံတဖဢ္ ဘဢ္တဿ္စံဿ္အီၯဒီးတဿ္နဿမူ၊ ဘိဢ္ဘံအီၯဒီး တဿ္ကံးညာ္၀ါ ကဘ်ဢ္ကဖဢ္၊ ဒ္သိး သုတအုဢ္သံက်ဢ္သံတဂ့ၯ အဂီဿ္န႔ဢ္လီၯ. မဿမံဢ္အခီပညီအဂၯတဘီမ့ဿ္၀ဲ တဿ္သံ စိဢ္တခါလဿ တဿ္ဖူအီၯဒီး တဿ္နဿမူတဖဢ္ ဘိဢ္ဘံအီၯဒီး တဿ္ကံးညာ္၀ါကဘ်ဢ္ တဖဢ္န႔ဢ္လီၯ. တဿ္သံ စိဢ္လဿတအုဢ္တက်ဢ္ဘဢ္ဒ္အံၯ ဘဢ္တဿ္ထံဢ္န႔ဿ္အီၯလဿ ကီဿ္အၯျဖံးကၯ ကလံၯစိး၊ မုဿ္ထီဢ္ဟီဢ္ခိဢ္ က၀ီၯလီဿ္ခဿဢ္သး၊ ကီဿ္အမဲရကၯကလံၯထံး ဒ္အ့ၯဒံးစ္ ကစဿဿ္ပ်ိဿ္၊ ပံၯရူၯတဿ္ပ်ီဖးလဲဿ္တဖဢ္၊ စကဲၯ ဒံၯန႔ဘံယါ၊ ကပံာ္ဘီးဘီအက်ါ ၊ အါကတဿဿ္မ့ဿ္၀ဲလဿ ကီဿ္အဲးကူပတူး အပူၯန႔ဢ္လီၯ.

လဿအပူၯကြံာ္ ခ်.ခ.န. (၃၄၀၀) - ခ.န (၆၄၁) နံဢ္၊ တဿ္ထံဢ္န႔ဿ္မဿမံဢ္အစိဢ္တဖဢ္အံၯ အါဒဢ္တဿ္

တက့ဿ္လဿ ကီဿ္အဲးကူပတူးအပူၯန႔ဢ္လီၯ. ပွၯအဲးကူပတူးဖိတဖဢ္ ပွၯမ့ဿ္သံဒီး အ၀ဲသ့ဢ္ စံဿ္၀ဲဒီး တဿ္နဿမူ တဖဢ္ နာ္၀ဲလဿ ပွၯသံတဖဢ္ ကခီဃီၯဆူညါ တဃဢ္အဂီဿ္အိဢ္ဆိး၀ဲကသ့၀ဲအဂီဿ္ လိဢ္ဘဢ္ တဿ္အက့ဿ္အဂီၯ တမံၯမံၯန႔ဢ္လီၯ. ခဲကိာ္တဃဢ္ ပွၯလဿအသံတဂၯ အ၀ဲဒဢ္အိဢ္ဆိးဟူးဂဲၯ၀ဲသ့အဂီဿ္၊ နီဿ္ကစဿ္အစိဢ္အံၯ သုတဟးဂူာ္ဟးဂီၯတဂ့ၯ၊ စံဿ္၀ဲဒီးကသံဢ္၀ံၯ ထဿႏုာ္ဃာ္၀ဲလဿ တလါအပူၯန႔ဢ္လီၯ. လဿအခီဢ္ထံးတဿ္ဘိဢ္ဘံဃာ္ပွၯသံအံၯဒီးခ်ီဢ္၊ လဿခံတလါပူၯ၊ လဿခံက့ၯဒီးလဿတလါလဿဿ္၊ ဘဢ္တဿ္ စိးပ်ၯန႔ဿ္အီၯ၊ မ့မ့ဿ္လဿပွၯဖွီဢ္ဖိယာ္ဖိတဖဢ္အဂီဿ္ ထဲလဿအစံဿ္၀ဲဒီး ကသံဢ္၀ံၯ ခူဢ္လီၯကြံာ္၀ဲဒဢ္လဿ မဲးအက်ါ၊ ဖဲတဿ္ကိဿ္ဆူဢ္မးအခါ မဿမံဢ္တဖဢ္အံၯ အိဢ္၀ဲဒဢ္လဿအနံဢ္တဖဢ္အနံဢ္လီၯ.

တဿ္ထံဢ္န႔ဿ္မဿမံဢ္အဆိကတဿဿ္ လဿကီဿ္အဲးကူပတူးပူၯ မ့ဿ္၀ဲဖဲ ခ်.ခ.န. ၃၄၀၀. တဿ္လီဿ္မ့ဿ္၀ဲ ဟံၯရၯခိၯပိလံးစ္ (Hierakon Polis) ၀့ဿ္ကလံၯထံးတခီန႔ဢ္လီၯ. တဿ္ထံဢ္ဘဢ္၀ဲလဿတဿ္သံစိဢ္တဖဢ္ တဿ္စံဿ္အီၯဒီးသ့ဢ္အထုး လဿအပံာ္ဒီးသူမး တဖဢ္ လဿခံတဿ္ထံဢ္ဘဢ္လဿ မဿမံဢ္တဖဢ္လဿအပူၯ တဿ္ထုးထီဢ္ကြံာ္အကဖုအပွံာ္အသူဢ္ အသးတဖဢ္ခဲလဿာ္ ၀ံၯမး၊ တဿ္စံဿ္အီၯဒီး ကသံဢ္န႔ဢ္လီၯ.

ပွၯလဿအအိဢ္ဒီး က်ိဢ္စ့တဿ္ထူးတဿ္တီၯအါတဖဢ္ ဒ္အိဢ္၀ဲအသိး ခီဢ္လဿာ္၀ဲက်ိဢ္စ့အါအါဂီဿ္ဂီဿ္၊ ပွၯတနီၯ နီၯတခ်ဳးလဿအသံဒံးဘဢ္ ကတဲာ္ကတီၯပာ္စဿၯအသး လဿအ၀ဲသ့ဢ္အတဿ္အိဢ္မူဒီတစိၯ တဿ္လဿအဘဢ္ဃးဒီးအီၯတဖဢ္ တုၯအသံဒီး တဿ္ကခူဢ္လီၯကြံာ္အီၯ ဒ္သိးသံ၀ံၯဒဢ္လဲာ္ တဿ္ကီတဿ္ခဲ သုတအိဢ္တဂ့ၯ၊ ရူးတဿ္၊ အူတဿ္၊ ဘါထုကဖဢ္၊ သဢ္ကမဲၯ၀ဲ၊ ကြဲးလီၯတဿ္ထုကဖဢ္ လဿအ၀ဲသ့ဢ္ အတလါအလိၯ၀ံၯ ခူဢ္လီၯဃုာ္၀ဲန႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲသ့ဢ္နာ္၀ဲလဿ တဿ္ခီဃီၯဆူခဲကိာ္တဃဢ္ သ့တသ့ န႔ဢ္ နဘဢ္သံကြဿ္တဿ္လဿမုဿ္ဃါကစဿ္ အိၯစံဢ္ရံစ္ (OSRIS) န႔ဢ္လီၯ.

ဒ္တဿ္ကြဲးလဿထးအသိး ပာ္ဖ်ါ၀ဲဖဲ ပွၯတဂၯသံအခါ တဿ္မၯဒုးကဲထီဢ္အီၯလဿမဿမံဢ္န႔ဢ္ ယံာ္၀ဲအသီ ႏြံဆံ၊ ဘဢ္တဿ္သ့စီမၯကဆွီအီၯ၊ လူကြံာ္အဆူဢ္အဒံး၊ ထုးထီဢ္ကြံာ္တဿ္လဿအအိဢ္လဿ အပူၯတဖဢ္၀ံၯ ဖူအီၯဒီး စိၯဒံၯယဲၯဘၯကၯဘိၯန႔း (Sodium-bicarbonate) ကသံဢ္ကမူဢ္တကလုာ္ မ့ဿ္ဒ္သိးကဆူး လဿာ္ကြံာ္တဿ္ထံလဿ အိဢ္လဿပွၯအပူၯ ကဃ့ထီထီဢ္ကြံာ္အဂီဿ္ ၊ မ့မ့ဿ္အပွံာ္အကဖုလဿ တဿ္ထုးထီဢ္ ကြံာ္အီၯ၀ံၯတဖဢ္ ဘဢ္တဿ္စံဿ္စ့ဿ္ကီးအီၯဒီးကသံဢ္၀ံၯ ခူဢ္လီၯကြံာ္အီၯတဘ်ီဃီ၊ တကးဒံးဘဢ္၊ တဿ္ထုး စ့ဿ္ကီး မုဿ္ဃါအဂီၯ ဒ္သိးကခိးအံးထြဲကြဿ္ထြဲ တဿ္သံစိဢ္တဖဢ္အံၯန႔ဢ္လီၯ. ဖဲတဿ္ခူဢ္လီၯပွၯသံစိဢ္အခါ ကီဿ္အဲးကူပတူးအသီခါ (စီၯသီ) တဖဢ္ ဘဢ္ဖး၀ဲ တဿ္ဘူဢ္တဿ္ဘါအလံာ္၊ ထုကဖဢ္သဢ္ကမဲၯ၀ဲ ဒ္သိး ပွၯသံတဂၯအံၯ ခဲကိာ္တဃဢ္ဟးဂဲၯ၀ဲကသ့အဂီဿ္န႔ဢ္လီၯ.

လဿမဿမံဢ္အဃိ၊ ကီဿ္အဲးကူပတူးအမံၯဟူသဢ္ဖ်ါ၀ဲ ဒီးထုးန႔ဿ္ပွၯဟးဆွဢ္ထံဆွဢ္ကီဿ္တဖဢ္အသး အါမး န႔ဢ္လီၯ. ဖဲနံဢ္ကယၯယဲဿ္ဘ်ီတဘ်ီ န႔ဢ္ ပွၯဟ့းလ့ဢ္ဖိပွၯသ့လံာ္ဒိဢ္လဲဿ္ထီ ဟံၯရိၯဒိတဿး (Herodotus) တဂၯ လဲၯဆူကီဿ္အဲးကူပတူး ဃုသ့ဢ္ညါ၀ဲ ပွၯမၯဒုးကဲထီဢ္မဿမံဢ္အဂ့ဿ္အက်ိၯ တဖဢ္လီၯတံဿ္လီၯဆဲး န႔ဢ္လီၯ. ဖဲခရံာ္တဿ္ဘါဒိဢ္စိထီဢ္၀ဲ ဖဲ ခ.န. ၅၀၀ အဆဿကတီဿ္ ပွၯဟ့းလ့ဢ္ဖိဒီး ပွၯရိမ့ၯဖိတဖဢ္ လဿအဟဲအိဢ္ဟဲဆိးလဿ ကီဿ္အဲးကူပတူးအပူၯ တဖဢ္ ကီဿ္အဲးကူပတူး အထူသႏူ အတဿ္ဆဲးတဿ္လၯ အလုဿ္အလဿ္တဖဢ္ ဘဢ္ကူဘဢ္ဂာ္အ၀ဲသ့ဢ္ ဖဲအ၀ဲသ့ဢ္သံအခါ အစိ္ဢ္ဘဢ္တဿ္ဒုးကဲထီဢ္အီၯလဿမဿမံဢ္ န႔ဢ္လီၯ.

လဿခံက့ၯတဿ္ဒုးကဲထီဢ္ မဿမံဢ္အတဿ္မၯဒီး လုဿ္လဿ္တခါအံၯ လီၯဆံးလီၯစွၯလီၯ၀ဲ၊ တဿ္ကဟုကယာ္ က့ၯတဿ္သြဢ္ခိဢ္တအိဢ္လဿၯဘဢ္အဃိ တဿ္ဟးဂူာ္ဟးဂီၯအိဢ္ထီဢ္၀ဲဒဢ္လဿ တဿ္ခူဢ္ထီဢ္ စီၯပၯအသြဢ္ ခိဢ္ ပံးရမံး (Pyramid) တဖဢ္ဒီး ဟုဢ္န႔ဿ္မဿမံဢ္တဖဢ္န႔ဢ္လီၯ. ဖဲ ခ.န. ၁၆၀၀ - ၁၇၀၀၊ ပွၯလဲၯတဿ္ဖိ လဿ အအိဢ္လဿကီဿ္ယူရပၯတဖဢ္ ဟဲတုၯဆူကီဿ္အဲးကူပတူး တုၯအက့ၯဒီး က့ၯပွ႔ၯက့ၯစိာ္မဿမံဢ္ တဖဢ္လီၯ. ပွၯလဿအသးစဲ အိဢ္ဒီး စိၯလဿပ်ဿၯတဖဢ္အပီးအလီ (ေရွးေဟာင္းပစၥည္း) ပွ႔ၯန႔ဿ္၀ဲ၊ ပာ္ဖွိဢ္၀ဲ၊ ဒုးကဲထီဢ္၀ဲလဿ အနီဿ္ကစဿ္တဿ္ပာ္ကြဿ္ကီအလီဿ္ (ျပတိုက္) လဿအက်ါ၊ မဿမံဢ္တမံၯအံၯ မ့ဿ္တဿ္လဿ အထုးန႔ဿ္ပွၯအသးဒီး ဘဢ္သူဢ္ဘဢ္သးပွၯဒိဢ္မးန႔ဢ္လီၯ.

တဿ္ဃုသ့ဢ္ညါ မၯလိနဿ္ပဿဿ္အဲးကူပတူးစိၯလဿပ်ဿၯတဖဢ္အဂ့ဿ္ဒီး စံဢ္စိၯႏုာ္အဂ့ဿ္န႔ဢ္ ဒိဢ္ထီဢ္ထီထီဢ္ ၀ဲအဃိ ကဲထီဢ္၀ဲ တဿ္မၯလိနဿ္ပဿဿ္ အဲးကူပတူးပီညါ (Egyptology) အဂ့ဿ္ အက်ိၯတခါန႔ဢ္လီၯ. တဿ္မၯလိ အဲးကူပတူးအဂ့ဿ္အပီညါ တမံၯအံၯ စးထီဢ္ဖဲ ခ.န. ၁၈၀၀ န႔ဢ္ ပွၯမၯလိနဿ္ပဿဿ္အီၯအါထီဢ္ အါထီဢ္ ဟီဢ္ခိဢ္ခ်ဿ တဿ္လီၯလးႏြံမံၯအက်ါ တခါလဿအမ့ဿ္စီၯပၯ အသြဢ္ခိဢ္ပံးရမံး ဖးဒိဢ္ (Great Pyramid) ဘဢ္တဿ္သူဢ္ထီဢ္န႔ဿ္အီၯ လဿအံၯတလံၯစိၯလဿပ်ဿၯပွၯဃိထံတဿ္ဖိ မံၯဟူသဢ္ဖ်ါလဿ အမ့ဿ္ ကႜံၯအိၯဘဲၯနံၯ ဘးတံးစ္တၯ ဘဲလ္ဇိနံၯ (Giovanni Battista Belzoni) မၯန႔ဿ္မဿမံဢ္ တဖဢ္ဒီး ဆွဿ၀ဲ ဆူ ကီဿ္ယူရပၯတဿ္ကြဿ္ကီအလီဿ္ (Museum) တဘ်ီတခီဢ္တဿ္ဃဲဢ္လီၯမဿမံဢ္တဖဢ္လဿ တဿ္ဘိဢ္ဘံ ဃာ္အီၯဒီး တဿ္ကံးညာ္၀ါကဘ်ဢ္ တဖဢ္အဃိ ထုးန႔ဿ္ပွၯအသးဒိဢ္မးန႔ဢ္လီၯ.

ဖဲနံဢ္ကယၯ ၁၉ ဘ်ီတဘ်ီအဆဿကတီဿ္ ပွၯဃိထံတဿ္ဖိ ပွၯလဿအလူၯခူဢ္ထီဢ္က့ၯ၀့ဿ္လဿပ်ဿၯ၊ စိၯလဿ ပ်ဿၯတဖဢ္ အတဿ္ဖိတဿ္လံၯ၊ တဿ္အပီးအလီ တဖဢ္ဃုာ္ဒီးအဲးကူပတူး စီၯပၯအစိဢ္တဖဢ္ လဿအ၀ဲသ့ဢ္ အဂီဿ္မ့ဿ္တဿ္လဿအဘ်ဳးအိဢ္ဒိဢ္မး ကဿပွ႔ၯကဿကလံၯဒိဢ္မးန႔ဢ္လီၯ. လဿမဿမံဢ္တဖဢ္အဃိ ပွၯလဿအ လူၯဃိထံမၯလိန႔ဿ္တဿ္တဖဢ္အဂီဿ္ သ့ဢ္ညါနဿ္ပဿဿ္အါထီဢ္ဘဢ္၀ဲ ႏူဿ္စီၯဒူဢ္ထဿတဖဢ္၊ ပွၯကဲဒိဢ္ထူးတီၯ တဖဢ္ အတဿ္ဒုးကဲထီဢ္မဿမံဢ္ အဂ့ဿ္အက်ိၯန႔ဢ္လီၯ.

ဖဲ ၁၈၉၆ နံဢ္ ပွၯအဲးကလံးဖိ၊ ပွၯဃိထံတဿ္ဖိအမံၯ ၀့လယဿဢ္ဖလ့ဒဿဢ္ပဲးထရံးခ္ (William Flinder Petric) အ၀ဲဒဢ္ဃိထံ၀ဲဒဢ္မဿမံဢ္ တဖဢ္လဿ တဿ္တဃဲဢ္လီၯကြံာ္တဿ္ကံးညာ္ ကဘ်ဢ္၀ါဘဢ္. ခီဖ်ိ အ၀ဲမ့ဿ္ပွၯတဂၯလဿအဘွီထီဢ္ တဿ္ကပီၯအယဲၯ (X-Ray) အဆိကတဿဿ္တဂၯန႔ဢ္လီၯ. ခီဖ်ိ (X-Ray) အဃိ၊ ပွၯဃိထံတဿ္ဖိတဖဢ္ အဂီဿ္ ညီထီဢ္ဒီး လဿာ္တဿ္ဆဿကတီဿ္စွၯ၀ဲန႔ဢ္လီၯ.

ကီဿ္အဲကလံး စိၯလဿပ်ဿၯပွၯဃိထံတဿ္ဖိ မံၯဟူသဢ္ဖ်ါခံဂၯ လဿအမ့ဿ္ ဟီ၀ဿးခါထဿဢ္ (Howard Carter) ဒီး ကႜီးခ္ဟဿဘဿး (George Herbert) အ၀ဲသ့ဢ္တဖဢ္မ့ဿ္ ပွၯလဿ အဃုခူဢ္ထံဢ္န႔ဿ္မဿမံဢ္ တဖဢ္လဿ ကီဿ္အဲးကူပတူးအပူၯန႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲသ့ဢ္ တဖဢ္စးထီဢ္ထံဢ္ဆိ၀ဲ အဲးကူပတူးအစီၯပၯ သူးမိးစ္ (King Thutmose) ဒီး အနီဿ္ပၯမုဢ္ ဟဲးရွဲးစူး (Queen Hatshepsut)၊ ဒီး ဖဲ ၁၉၂၂ နံဢ္န႔ဢ္ အ၀ဲသ့ဢ္ တဖဢ္ခူဢ္ထံဢ္န႔ဿ္၀ဲကဒီး ဖၯရိၯစီၯပၯ တူၯတဲၯခမဿဢ္ (King Tutan Khamum) အမဿမံဢ္၊ အ၀ဲသ့ဢ္မ့ဿ္ ပွၯမံၯဟူသဢ္ဖ်ါလဿ ဟီဢ္ခိဢ္ဒီဘ့ဢ္ညါန႔ဢ္လီၯ.

ဖဲ ၁၉၆၈ နံဢ္ တဿ္ဃူခူဢ္ထံဢ္န႔ဿ္က့ၯကဒီး မဿမံဢ္ (၅၀၀၀) ဂၯ၊ ပာ္အီၯလဿကီဿ္အဲးကူပတူးအ၀့ဿ္ခိဢ္ ကၯရိၯ (Cairo) လဿတဿ္ပာ္ကြဿ္ကီ အလီဿ္ (Museum) လဿခံ၊ ခံနံဢ္ ၁၉၆၇နံဢ္၊ ကီဿ္အမဲရကၯ၊ မံးခႜံဢ္ကဢ္ဖႜဢ္စိမိၯ (University of Michigan) ပွၯဃိထံတဿ္ဖိတဖု လဲၯဃိထံတဿ္လဿ၀့ဿ္ကၯရိၯ ထံထံ ဆးဆးခီဖ်ိတဿ္ကပီၯအယဲၯ (X-Ray) မဿမံဢ္တဖဢ္ တဂၯဒီးတဂၯ အတဿ္ဘဢ္ထြဲလိာ္သး အိဢ္ဒ္လဲဢ္ န႔ဢ္လီၯ. တဆီဘဢ္တဆီ ဖဲ ၁၉၇၀ နံဢ္ခီဖ်ိ ပွၯစဲအ့ဢ္ဖိ အတဿ္သ့တဿ္ဘဢ္လဿအမ့ဿ္ ခီၯဖႜဴထဿဢ္ တဿ္ဂီၯ တဿ္ကြဿ္ထံအီၯထံထံဆးဆး - (CT Scan – Computerizetomography Scanner) သ့ဢ္ညါအါထီဢ္ ဘဢ္ တဿ္ခူသူဢ္တဖဢ္အါမး န႔ဢ္လီၯ.

မၯကဒီးဖဲ ၁၉၈၀ - ၁၉၉၀ ပွၯစဲအ့ဢ္ဖိတဖဢ္ဃိထံကဒီး၀ဲ ခီဖ်ိ (DNA) စီၯပၯတဖဢ္ အတဿ္လီၯစဿၯ လီၯသြဲဢ္၊ အခ်ံအစဿၯ တဖဢ္ တဿ္ဆူးတဿ္ဆါလဿပ်ဿၯတဖဢ္ မ့ဿ္တဿ္လဿအကဲဘ်ဳး လဿပွၯဃိထံတဿ္ဖိ တဖဢ္အဂီဿ္တဒိးကြဲဘဢ္န႔ဢ္လီၯ.

တဿ္မၯဒုးကဲထီဢ္မဿမံဢ္အံၯ တမ့ဿ္ အိဢ္၀ဲထဲလဿကီဿ္ အဲးကူပတူး အပူၯဧိၯဘဢ္. မ့မ့ဿ္အိဢ္စ့ဿ္ကီး၀ဲလဿ ပွၯကလုာ္ဂၯ အက်ါစ့ဿ္ကီး န႔ဢ္လီၯ. အတဿ္ဖံးတဿ္မၯတဖဢ္လီၯဂာ္ လိာ္သးစ့ဿ္ကီးန႔ဢ္လီၯ. တဿ္လီဿ္ တတီၯလဿအအိဢ္လဿကီဿ္အဲးကူပတူး ကလံၯထံးတခီ ႏုဘံဢ္ယဢ္ (Nubia) န႔ဢ္ ဖဲ ခ်.ခ.န. ၈၀၀-၇၀၀ အဘဿဢ္စဿၯ ႏုဘံဢ္ယဢ္ အစီၯပၯတဖဢ္အစိဢ္ ဘဢ္တဿ္ထဿႏုာ္အီၯ လဿတလါပူၯဒီး ခူဢ္လီၯအီၯလဿ ပံးရမံး အပူၯန႔ဢ္လီၯ.

လဿနံဢ္ကယၯ (၁၅) ဘ်ီတဘ်ီလဿ ကီဿ္ပံၯရူၯ (Peru) ပွၯ အ့ၯကၯ (Inca) ဖိတဖဢ္ ဒိဢ္စိဒီးအိဢ္ဒီး အဘီအမုဿ္ဒီး ဖဲအစီၯပၯသံအခါ ဒုးကဲထီဢ္၀ဲ အစိဢ္လဿ မဿမံဢ္တဖဢ္ တဿ္ပာ္န႔ဿ္အ၀ဲသ့ဢ္လဿ တဿ္ကူ တဿ္သိး တဿ္အီဢ္တဿ္အီ တဿ္ထူးတဿ္တီၯ လဿဿ္တဿ္မ်ဿ္၊ ထးသံတဖဢ္ တဿ္လဿအ၀ဲသ့ဢ္ကသူဘဢ္၀ဲ အဂီဿ္လီၯ. တဿ္ပာ္န႔ဿ္အ၀ဲသ့ဢ္လဿ အ့ၯခၯႏူဿ္စီၯဒူဢ္ထဿတဖဢ္ အတဿ္သူဢ္ထီဢ္ဖးဒိဢ္တဖ်ဿဢ္အပူၯ ဒ္အ၀ဲသ့ဢ္အိဢ္မူ၀ဲအခါအသိး၊ သံဒဢ္လဲာ္တဿ္ပာ္န႔ဿ္အ၀ဲသ့ဢ္အခ့အပွၯအကုဿ္အပွၯ တဖဢ္န႔ဢ္လီၯ. တကးဒံးဘဢ္ ဖဲအ၀ဲသ့ဢ္ တဖဢ္အိဢ္ဒီး အတဿ္ကီတဿ္ခဲအခါ လဲၯဃ့တဿ္ဟ့ဢ္ကူဢ္ဒီး ဘူဢ္ထီဢ္ဘါထီဢ္ ၀ဲ မဿမံဢ္တဖဢ္အံၯန႔ဢ္လီၯ.

ဒ္န႔ဢ္အသိးစ့ဿ္ကီး လဿတရူးကီဿ္လဿ တဿ္ကိဿ္မးဖးလဲဿ္အပ်ီပူၯ တဿ္ထံဢ္ဘဢ္ မဿမံဢ္အစိဢ္တဖဢ္ အိဢ္၀ဲတုၯ ခဲကနံဢ္အံၯ တဟးဂူာ္ဟးဂီၯဘဢ္. ဒ္န႔ဢ္အသိး လဿအလၯစကၯ (Alaska) ဒီး ကရ့လဲန္ (Green Land) တဿ္လီဿ္တဖဢ္ တဿ္ထံဢ္န႔ဿ္ ပွၯသံစိဢ္တဖဢ္လဿ ထံလီၯသကၯအလ့တဖဢ္အပူၯ တအုဢ္သံက်ဢ္သံဘဢ္ အိဢ္၀ဲတုၯမုဿ္မဆါတနံၯအံၯန႔ဢ္လီၯ.

တဿ္ဃိထံနဿ္ပဿဿ္အါထီဢ္တဿ္ခီဖ်ိ (CAT Scanner) အဂ့ဿ္န႔ဢ္၊ ဖဲ ၁၉၈၇ နံဢ္ လဿ၀့ဿ္ဘီစထဿဢ္ (Boston)၊ တဿ္ဟဲစိာ္မဿမံဢ္လဿ ၾဘံးကဲန္ (Brigan) မ့ဿ္ပိာ္မုဢ္တဿ္ဆါဟံဢ္၊ ပိာ္မုဢ္တဂၯအံၯအမံၯ လဿ တၯဘံၯ (Tabee) သံလံအိဢ္လဿ အနံဢ္ ၃၀၀၀ လံ. ကသံဢ္သရဢ္ ဒီးကထဿဢ္ မၯရိၯမီးစဿ္ (Dr. Myromousa) မ့ဿ္ကသံဢ္သရဢ္စဲာ္နီး တဂၯလဿ အဃိထံတဿ္ ဘဢ္ဃးမဿမံဢ္ အ၀ဲမၯကြဿ္၀ဲ ခီဖ်ိ (CAT Scanner) အ၀ဲဆွဿႏုာ္လီၯ၀ဲ တၯဘံၯဆူ ခီၯဖႜဴထဿဢ္အပူၯ၊ အိဢ္ဖ်ါထီဢ္၀ဲ သဿခီသဿကပၯ (Three Dimension) လီၯဆီဒီး တဿ္သံစိဢ္အိဢ္လဿ တလါပူၯ န႔ဢ္လီၯ. လဿတလါအဖီခိဢ္ တဿ္ကြဲးလီၯ၀ဲ တၯဘံၯ သံလဿ ခ်.ခ.န. ၉၁၀ ၊ လဿတဿ္ဘါယြၯသရိာ္အပူၯ၊ တဿ္သ့ဢ္ညါဘဢ္လဿအ၀ဲမ့ဿ္ ပွၯသး၀ံဢ္ တဿ္သ့ မ့ဿ္ ဆဢ္ (Star) တဖ်ဿဢ္. အကလုဿ္မုာ္၊ ပွၯဆိကမိဢ္လဿ တၯဘံၯဒိဢ္တဿ္ကဂ့ၯဖးဒိဢ္ညါလီၯ. ဘဢ္ဆဢ္ တုၯအအိဢ္ဖ်ါထီဢ္ (CAT Scanner) အတဿ္ပာ္ဖ်ါထီဢ္တခီ တၯဘံၯ အနါစ့ၯတဘိဒိဢ္၊ အမဲတခီ ဒိခ်ိ (ေခါ) အနီဿ္ကစဿ္တခီအိဢ္၀ဲထဲ လြံဿ္ခီဢ္ယီဿ္န႔ဢ္လီၯ.

လဿကီဿ္အဲကလံး မဲခႜဲဢ္စ္ထဿဢ္ ဖႜဢ္စိမိၯ (Manchester University) လဿအဘဢ္ဃးဒီးမဿမံဢ္တဖဢ္ အဂ့ဿ္အက်ိၯ အတဿ္ခူသူဢ္တဖဢ္ ဖဲတဿ္မၯကြဿ္အီၯအခါ တဿ္တဃဲဢ္လီၯတဿ္ကံးညာ္ ကဘ်ဢ္လဿပွၯ ဘိဢ္ဃာ္ပွၯအစိဢ္န႔ဢ္ဘဢ္. ဘဢ္ဆဢ္ခီဖ်ိိ (CAT Scanner) အဃိ တဿ္သ့ဢ္ညါအါထီဢ္ဘဢ္ ကီဿ္အဲးကူ ပတူး အကသံဢ္ပီညါ၊ တဿ္ဆူးတဿ္ဆါပီညါ၊ တဿ္မူအခ်ံအစဿၯ (မ်ိဳးရိုးဗီဇ) ပီညါ ခီဖ်ိ DNA တဖဢ္န႔ဢ္လီၯ.

ပွၯအဂၯတဂၯလဿ အဘဢ္တဿ္မၯကြဿ္အီၯကဒီး မ့ဿ္၀ဲ ဖၯရိၯအစီၯပၯ တူၯတဲၯခမဿဢ္န႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲကဲထီဢ္ ဘဢ္စီၯပၯဖဲအသးအိဢ္ ၉ နံဢ္၊ သံ၀ဲလဿအသးအိဢ္ ၁၈ နံဢ္အခါန႔ဢ္လီၯ. တဿ္ခူဢ္လီၯကြံာ္ အီၯဒီး အတဿ္ထူးတဿ္တီၯခဲလဿာ္၊ ဘဢ္တဿ္ခူဢ္ထံဢ္န႔ဿ္က့ၯအမဿမံဢ္ လီးခါန႔ဿ္ဘဿဢ္ (Lord Carnible) ဒီး အတံၯသကိးတဖဢ္လဿ ၁၉၂၂ နံဢ္၊ လဿကီဿ္အမဲရကၯ မံဢ္ယၯမံဢ္ (Miami) ကသံဢ္သရဢ္မံၯဟူ သဢ္ဖ်ါ လဿအကြဲးပွၯကါပွၯသ့ဒီး ကထဿဢ္ ဖဲးထရံး ဘဲနံဢ္ (Dr. Petric Banny) ကသံဢ္သရဢ္အဂၯခံ ဂၯ လဿအမ့ဿ္ ဒီးကထဿဢ္ ဂလဲးစနိ (Dr. Gladsnow) ဒီး ဒီးကထဿဢ္ ဘဲးထံဢ္ဘဲးခ်ံးခ္ (Dr. Betty Backclic) မ့ဿ္ပွၯမံၯဟူသဢ္ဖ်ါလဿပွၯမၯဖ်ါထီဢ္က့ၯ ပွၯအက့ဿ္အဂီၯတဖဢ္န႔ဢ္လီၯ. မ့မ့ဿ္ကသံဢ္သရဢ္ အဂၯတဂၯ ဒီးကထဿဢ္ ကႜိစဲးယီန္ (Dr. Joseph Young) မ့ဿ္ပွၯစဲာ္နီးလဿ (Plastic Surgery) တဂၯ၊ အ၀ဲသ့ဢ္တဖဢ္ပာ္ သးလဿ ကဒုးမၯဖ်ါထီဢ္က့ၯ၀ဲ စီၯပၯတူၯတဲၯခမဿဢ္ အက့ဿ္အဂီၯတဂၯန႔ဢ္လီၯ. ဘဢ္ဆဢ္ ဒီး တဿ္ကီတဿ္ခဲအိဢ္၀ဲတမံၯလဿ စီၯပၯအမဿမံဢ္လဿ အအိဢ္လဿကီဿ္အဲးကူပတူး ၀့ဿ္ကၯရိၯ (Cairo) တဿ္ပာ္ကြဿ္ကီအလီဿ္ (Museum) အပူၯန႔ဢ္ တဿ္ကစိာ္အီၯဆူ တဿ္လီဿ္အဂၯန႔ဢ္ တဿ္တဟ့ဢ္ တဿ္ပ်ဲဘဢ္.

ကသံဢ္သရဢ္တဖဢ္အံၯ သးလီဘဢ္၀ဲထဲ စီၯပၯအခိဢ္ကု လီၯ. အ၀ဲသ့ဢ္တဖဢ္လဲၯမၯန႔ဿ္၀ဲတခီ ဖဲ ၁၉၂၅ နံဢ္၊ တဿ္ဃိထံမၯကြဿ္ စီၯပၯတူၯတဲၯအစိဢ္ (မဿမံဢ္) အခါ၊ အတဿ္မၯနီဢ္မၯဃါ၊ တဿ္ထိဢ္တဿ္တဲာ္တဖဢ္၊ ဖဲ ၁၉၇၂ နံဢ္ခီဖ်ိ (CAT Scanner) အတဿ္သ့တဿ္ဘဢ္အဃိ မၯန႔ဿ္ဘဢ္၀ဲ စီၯပၯဖိခြါအံၯ အခိဢ္အတဿ္ ထိဢ္တဿ္တဲာ္ (Measurement) အဃိ ဒီးကထဿဢ္ကႜိစဲးယီန္ (Dr. Joseph Young) လဿအမ့ဿ္ Plastic Surgery စဲာ္နီးတဂၯ၊ မၯဒုးကဲထီဢ္၀ဲ စီၯပၯသးစဿ္တဂၯအံၯ အခိဢ္အမဲာ္ညါ အိဢ္ဖ်ါထီဢ္၀ဲ ဒ္စီၯပၯသးစဿ္ အိဢ္၀ဲဒီးဖံးဒီးညဢ္ တဂၯအသိးန႔ဢ္လီၯ. ဘဢ္ဆဢ္အသးသမူဒု တအိဢ္ဒံးဘဢ္.

အ၀ဲအံၯမ့ဿ္တဿ္လဲၯထီဢ္လဲၯထီလဿ ပစိၯပဆဿကတီဿ္အံၯန႔ဢ္လီၯ.






ဟံးန႔ဿ္အီၯလဿ ဖုကႜ႔မ္စ္ အလံာ္ တဿ္ကူဢ္သ့တဿ္သ့ဢ္ညါအကလုာ္ကလုာ္ အဘ့ဢ္ ၆ အပူၯန႔ဢ္လီၯ.

မ္ယြၯဆိဢ္ဂ့ၯပွၯဖးလံာ္ဖိကိးဂၯဒဲးတက့ဿ္....

Posted in: တဿ္ကူဢ္သ့တဿ္သ့ဢ္ညါအကလုာ္ကလုာ္