ကႜီဢ္တဲဢ္ကီဿ္ဒီး ၀့ဿ္ကံဿ္မဲအိဢ္ထီဢ္အဂ့ဿ္ (ကီဿ္ကႜီဢ္တဲဢ္ ကညီတဿ္စံဢ္စိၯတဲစိၯ- ၁)

တခ်ဳးလဿကညီကလုာ္ဒူဢ္တဖဢ္ ႏုာ္လီၯဒံးဘဢ္ဆူကီဿ္ပယီၯအပူၯမ့ဿ္ဂ့ၯ ကီဿ္ကႜီဢ္တဲဢ္ပူၯမ့ဿ္ဂ့ၯဒံးဘဢ္ န႔ဢ္ အိဢ္ဆိး၀ဲဖဲတရူးကီဿ္ဃုာ္ဒီးကလုာ္အဂၯတဖဢ္စ့ဿ္ကီး ဖဲန႔ဢ္လီၯ. ဖဲ (ခ်.ခ.န ၁၁၃၄) ဒီး (ခ်.ခ.န ၁၁၂၂) အဘဿဢ္စဿၯန႔ဢ္တရူးစီၯပၯလဿအမံၯမ့ဿ္ ခႜီစံဢ္တဂၯ ပဿတဿ္အစိၯ ဒီးတဿ္စိကမီၯခဲလဿာ္အိဢ္ လဿအစုပူၯန႔ဢ္လီၯ. စီၯပၯအံၯတသ့ဢ္ညါတဿ္သိဢ္တဿ္သီ ဒီးပဿတဿ္ဖဲအသး ဒီးမၯဆူးမၯဆါမၯအဿ မၯနးကလုာ္အဂၯ လဿအအိဢ္ အဆိးလဿအထံအကီဿ္ပူၯ ခီဖ်ိကြဿ္တလီၯ၀ဲဒီးမဿကဲကုဿ္ကဲဃာ္အီၯလဿ ကုဿ္အပတီဿ္ ဒီးဘဢ္လူၯထြဲ၀ဲဒဢ္စီၯပၯအံၯအကလုဿ္ခဲလဿာ္န႔ဢ္လီၯ. ပွၯကညီကလုာ္အံၯမ့ဿ္၀ဲဒဢ္ပွၯ ဖးဒိဢ္တဒူဢ္လဿပွၯအက်ါအဃိ ဟးထီဢ္၀ဲဒဢ္အဆိကတဿဿ္ဖဲတရူးကီဿ္ပူၯအံၯန႔ဢ္လီၯ. ပွၯကညီကလုာ္ အံၯခီဖ်ိမ့ဿ္ပွၯလဿအနီဿ္ဂံဿ္အါအဃိ ဟးထီဢ္၀ဲဒဢ္တဘ်ီဃီတလဿာ္ဘဢ္ ဟးထီဢ္၀ဲဒဢ္သဿဘ်ီဒီး ကဲထီဢ္ပွၯဟးထီဢ္လဿတရူးကီဿ္သဿဒူဢ္န႔ဢ္လီၯ. ပွၯကညီလဿအဟဲလီၯအိဢ္ဖဲကီဿ္ကႜီဢ္တဲဢ္ ပူၯတဖဢ္ မ့ဿ္ပွၯဟးထီဢ္လဿတရူူးကီဿ္ အဆိကတဿဿ္တဒူဢ္န႔ဢ္လီၯ. ပွၯကညီဟးထီဢ္အဆိကတဿဿ္ တဒူဢ္ လဿ တရူးကီဿ္ဖဲ ခ်.ခ.န ၁၁၂၈ နံဢ္ဒီးသုးအသးဆူတရူးကီဿ္ကလံၯထံး ဒီးကလံၯထံးမုဿ္ႏုာ္တခီ ဒီးႏုာ္လီၯ၀ဲ ဆူကီဿ္အဂၯတဘ့ဢ္ကိး၀ဲလဿကီဿ္တီကံ၊ ကီဿ္ယူဿ္တရဿ္၀ံၯ သုးလီၯကဒီးအသးဆူ ကီဿ္အဲနါမ္၊ ကီဿ္ခဲဢ္ ဘိဒံအဢ္ တုၯလီၯပီဢ္လဲဢ္နံၯဃဢ္ဃဢ္န႔ဢ္လီၯ. ပွၯကညီတဖဢ္သုးလီၯအသး၀ံၯ အလီဿ္ခံယိၯတဖဢ္စ့ဿ္ ကီး သုးလီၯပိာ္ထြဲ စ့ဿ္ကီးပွၯကညီအခံ တုၯအတုၯလီၯဆူပွၯကညီ အိဢ္ဆိးအလီဿ္န႔ဢ္လီၯ. ယိၯတဖဢ္အံၯ အိဢ္ဘူးလိာ္ဒီးပွၯကညီယံာ္ထီဢ္ဒီး ဃုတဿ္အ့ဢ္လိာ္ဒီးပွၯကညီ ဒီးဆီဢ္သနံးစ့ဿ္ကီး ပွၯကညီလဿက်ဲအါဘိအဃိ ပွၯကညီသ့ဢ္တဖဢ္အံၯအိဢ္၀ဲတမုာ္ လဿၯဘဢ္ဒီး ဃု၀ဲက်ဲလဿကဟးထီဢ္ ဖဲန႔ဢ္ ဒီးလဲၯအိဢ္ဆူတဿ္လီဿ္အဂၯတတီၯ လဿအပူၯဖ်ဲးဒီး ယိၯတဖဢ္အံၯန႔ဢ္လီၯ. ပွၯကညီတဖဢ္ ကလဲၯဆူညါတညီလဿၯဘဢ္ ခီဖ်ိတုၯလီၯလဿပီဢ္လဲဢ္နံအဃိ ဃဢ္တရံးက့ၯအသးဒီး ပိာ္ထီဢ္၀ဲဒဢ္ ထံက်ိမဲာ္နီ (မံနါမ္) တတီၯဘဢ္တတီၯ တုၯထီဢ္ထံက်ိမဲာ္ပံဢ္က်ိ ဒီး ပိာ္ထီဢ္ကဒီး၀ဲ ထံက်ိမဲာ္ပံဢ္က်ိအံၯ ဘူးကတုၯထီဢ္လဿထံခံ ဃဢ္ဃဢ္ဒီး ပာ္လီၯအတဿ္အိဢ္တဿ္ဆိးအလီ္ဿ္ဖဲန႔ဢ္လီၯ. တဿ္လီဿ္ဖဲပွၯကညီ တဖဢ္အိဢ္ကတီဿ္ဒီးဆီလီၯအလီဿ္အက်ဲအံၯ အမံၯတအိဢ္ဒံးဘဢ္ ဒီးတဿ္တကိးန႔ဿ္ဒံးစ့ဿ္ကီး ကီဿ္အမံၯ ဒံးဘဢ္န႔ဢ္လီၯ.

ဖဲကညီဒူဢ္ထဿတဖဢ္အက်ါ ပွၯကညီသးပွဿ္ဒီပုဿ္၀ဲဿ္ခြါ အိဢ္ခံဂၯအမံၯမ့ဿ္၀ဲဖါကႜီဢ္တဲဢ္ မ့ဿ္၀ဲပွၯအဒိဢ္ဒီး အ၀ဲတဂၯအမံၯမ့ဿ္၀ဲဖါက၀ဢ္ မ့ဿ္၀ဲအဆံးတဂၯ ဒီးအဲဢ္လိာ္ကြံလိာ္အသးဂ့ၯဒိဢ္မး ဒီးမ့ဿ္စ့ဿ္ကီးပွၯလဿအ အဲဢ္ဖိအဲဢ္လံၯန႔ဢ္လီၯ. ဖါတံဿ္ခံဂၯအံၯမ့ဿ္စ့ဿ္ကီးပွၯလဿအမုာ္ဒီးပွၯကိးဂၯတကးဘဢ္ အိဢ္စ့ဿ္ကီးဒီးတဿ္ သူဢ္စူၯသးစူၯလဿဖိလံၯသ့ဢ္တဖဢ္အဖီခိဢ္အဃိ ပွၯဒူဖိသ၀ီဖိကိးဂၯဒဲး ပာ္ဂံဿ္ပာ္ဘါလဿအီၯ ဒီးထီဘိဃ့ ဒဢ္တဿ္ဟ့ဢ္ကူဢ္ဟ့ဢ္ဖး လဿဖါတံဿ္ခံဂၯအံၯန႔ဢ္လီၯ. တဿ္လီဿ္ဖဲဖါတံဿ္ဖါကႜီဢ္တဲဢ္ဒီးအဖိအလံၯတဖဢ္ အိဢ္သူဢ္လီၯအသးန႔ဢ္ အမံၯတအိဢ္ဒံးဘဢ္ ဒီးတဿ္တကိးန႔ဿ္ဒံးစ့ဿ္ကီး အမံၯဘဢ္အဃိ၊ အ၀ဲသ့ဢ္အကစဿ္ ဒဢ္၀ဲအိဢ္ဆိးဖဲန႔ဢ္ဒဢ္လဲာ္ တသ့ဢ္ညါဒံး၀ဲဘဢ္ဒီး တကိးန႔ဿ္ဒံးစ့ဿ္ကီး၀ဲတဿ္လီဿ္အမံၯ ဒံးဘဢ္္န႔ဢ္လီၯ.
တုၯဆဿကတီဿ္ယံာ္ထီဢ္ဒီး အ၀ဲသ့ဢ္ပာ္လီၯအသးလဿကဆီလီၯအလီဿ္ဂဿဿ္ဂဿဿ္က်ဿၯက်ဿၯ ဒီးကအိဢ္ဂဿဿ္ဆိးက်ဿၯ၀ဲဒဢ္ဖဲန႔ဢ္လီၯ. စးထီဢ္ဖဲန႔ဢ္တဿ္တ့ဂ့ၯထီဢ္ဟံဢ္ဃီတဖဢ္ ဒီး မၯထီဢ္တဿ္အိဢ္တဿ္ ဆိးအလီဿ္မူာ္မူာ္နီဿ္နီဿ္ ဒီးကဲထီဢ္၀ဲဒဢ္ သ၀ီဖးဒိဢ္တဖ်ဿဢ္အိဢ္ဖ်ါ လီၯဘီလီၯမုဿ္မးအဃိ၊ ဖါတံဿ္ဖါကႜီဢ္တဲဢ္ စံး၀ဲဒဢ္လဿတဿ္လီဿ္အံၯ မ့ဿ္တဿ္လီဿ္လဿအမုာ္ဒီး ပအိဢ္ဆိးယံာ္ထီဢ္တ့ဿ္လံတစဲး တကးဘဢ္ ပပာ္လီၯပသးလဿပကအိဢ္ဆိးဂဿဿ္ဂဿဿ္က်ဿၯက်ဿၯ စ့ဿ္ကီးအဃိ ပကဘဢ္ယုဿ္န႔ဿ္တဿ္လီဿ္ အံၯအမံၯန႔ဢ္လီၯ. ပွၯအါဂၯဘဢ္သူဢ္ဘဢ္သး ဒ္ဖါတံဿ္ဖါကႜီဢ္တဲဢ္ တဲ၀ဲအသိးန႔ဢ္လီၯ. ပွၯကညီတဖဢ္ အိဢ္ဆိးသကိး၀ဲဖဲန႔ဢ္တပူၯဃီ ဒီးဒ္အ၀ဲသ့ဢ္မ့ဿ္ပွၯကညီ ကလုာ္အသိး ကူကၯသကိး၀ဲဒဢ္ ဆ့ကညီဒီး မုဢ္ဒီးခြါဒီးဖိဒံဖိသဢ္ကိးဂၯဒဲးန႔ဢ္လီၯ. တဿ္ကူတဿ္ကၯလဿအ၀ဲသ့ဢ္ကူသိး၀ဲဒဢ္သ့ဢ္တဖဢ္အံၯ မ့ဿ္၀ဲဒဢ္ထဲ ဆ့ကညီလဿ ပွၯကိး၀ဲအမံၯလဿဆ့ကႜ႔မဲ နံဢ္ကႜ႔မဲဒီး ထဲကူကႜ႔မဲသ့ဢ္တဖဢ္န႔ဢ္လီၯ. ဖဲအ၀ဲသ့ဢ္လဲၯဖံးလဲၯ မၯမ့ဿ္ဂ့ၯ အိဢ္လဿဟံဢ္လဿဃီမ့ဿ္ဂ့ၯ ထီဘိကူကၯဒဢ္တဿ္ကူတဿ္ကၯကႜ႔မဲတဖဢ္အံၯန႔ဢ္လီၯ. တဿ္ကူတဿ္သိးတဖဢ္အံၯ အိဢ္ဖ်ါလီၯဂာ္ဒ္မုဿ္ကျပဳဿ္ကျပီၯ ဒီးအိဢ္ဖ်ါဆဲးလၯဒိဢ္မးအမဲာ္ညါ ပွၯကညီတဖဢ္အိဢ္ဖ်ါ ကဟုကညီဿ္ဒိဢ္မးတကးဘဢ္ တဿ္လီဿ္က်ဲတဖဢ္စ့ဿ္ကီးဖ်ါဃံလၯ ဒိဢ္မးခီဖ်ိ ဆ့ကႜ႔မဲ အဖိအလံၯတဖဢ္ အိဢ္ဆိး၀ဲဖဲအံၯန႔ဢ္လီၯ. ဖါတံဿ္ဖါကႜီဢ္တဲဢ္အံၯ ကြဿ္၀ဲဒဢ္တဿ္အိဢ္အသးဒ္အံၯ တဖဢ္ မ့ဿ္မးတဿ္လဿ အမၯမုာ္အသးဒိဢ္မးတကးဘဢ္ မ့ဿ္၀ဲပွၯကညီ လဿ အအဲဢ္တဿ္ကူတဿ္ကၯ ကႜ႔မဲ အဒူဢ္တဖဢ္ဟဲအိဢ္ဆိးဖဲအံၯ အဆိကတဿဿ္အဃိ၊ အ၀ဲစံးဘဢ္အဖိအလံၯ တဖဢ္လဿတဿ္လီဿ္အံၯ ပကကိးအမံၯလဿ ကႜ႔မဲအလီဿ္န႔ဢ္လီၯ. စးထီဢ္ဖဲန႔ဢ္ တဿ္လီဿ္အံၯပွၯကိးအီၯလဿကႜ႔မဲလီဿ္ ဒီးလဿခံပွၯ ကိးက့ၯဒဢ္ထဲ ကႜ႔မဲတဖ်ဿဢ္ဧိၯ ဒီးတုၯတဿ္ဆဿကတီဿ္ယံာ္ထီဢ္ဒီး တဿ္လီဿ္အံၯလဲလိာ္အသးဆူကံဿ္မဲ တုၯမုဿ္မဆါတနံၯအံၯ ဒီးမ့မ့ဿ္လဿယိၯတခီ ကိး၀ဲဒဢ္လဿခႜ႔မဲဿ္န႔ဢ္လီၯ.

ဖါတံဿ္အံၯထီဘိ ဟံးစုနဲဢ္က်ဲအဖိအလံၯလဿတဿ္ဂ့ၯထီဢ္ဘဢ္ထီဢ္အက်ဲ ဒီးတဿ္ကလုဿ္ကတိၯလဿအ၀ဲ စံးကတိၯ၀ဲတမံၯလဿ္လဿ္န႔ဢ္ပွၯဒူဖိသ၀ီဖိကိးဂၯဒဲး စူဿ္အီၯဒီးမၯထြဲ၀ဲဒဢ္ ကိးဂၯဒဲးလဿတဿ္သးတဖ်ဿဢ္ ဃီအပူၯဃူဃူဖိးဖိး ထီဘိန႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲသ့ဢ္ပာ္ဖါတံဿ္ဖါကႜီဢ္တဲဢ္အံၯ ဒ္ကီဿ္ခိဢ္အသိး တဿ္ဖံးတဿ္မၯလဿ ဟံဢ္လဿဃီမ့ဿ္ဂ့ၯ လဿစံာ္လဿပ်ီမ့ဿ္ဂ့ၯ ဖါကႜီဢ္တဲဢ္မ့ဿ္တခါလီၯအကလုဿ္ ဒီးမၯလီၯတဿ္လဿတဿ္မဲာ္ညါ ဘဢ္န႔ဢ္ အ၀ဲသ့ဢ္တမၯလီၯဘ်ီဆိတဿ္လဿ ဖါတံဿ္ဖါကႜီဢ္တဲဢ္ အမဲာ္ညါနီတဂၯနီတဘ်ီဘဢ္၊ မ့မ့ဿ္တခီ ကြဿ္၀ဲဒဢ္လဿဖါတံဿ္အံၯမၯလီၯတဿ္လံမး မၯပိာ္ထြဲ၀ဲဒဢ္အခံန႔ဢ္လီၯ. ဒ္ကညီအဒူဢ္အထဿဖးဒိဢ္တဒူဢ္ အံၯပာ္ဖါ ကႜီဢ္တဲဢ္လဿအမ့ဿ္ကီဿ္ခိဢ္တကးဘဢ္ စီၯပၯတဂၯအသိး ပာ္ဒိဢ္ပာ္ထီဒီး ပာ္စိပာ္ကမီၯ၀ဲဒဢ္ ဖါကႜီဢ္တဲဢ္ ဒီးစံး၀ဲဒဢ္ဒ္ပမ့ဿ္ ပွၯကညီအသိး တဿ္လီဿ္လဿပအိဢ္ဆိးလဿအပူၯခဲအံၯ မ့ဿ္၀ဲဒဢ္ပွၯကညီဖိ တဖဢ္အတဿ္အိဢ္တဿ္ဆိးအလီဿ္ ဒီးဘဢ္ဃး ဒဢ္ ပွၯကညီကလုာ္ ဒီးမ့ဿ္ပွၯကညီအထံအကီဿ္န႔ဢ္လီၯ. ပွၯကညီဖိတဖဢ္ပာ္ပနီဢ္၀ဲဒဢ္ ကီဿ္အံၯဒ္အမ့ဿ္လံပွၯကညီအကီဿ္အသိးဒီး အ၀ဲသ့ဢ္ပာ္ဖါကႜီဢ္တဲဢ္ အံၯလဿကီဿ္ခိဢ္တကးဘဢ္ စီၯပၯအသိးအဃိ၊ ကီဿ္အံၯဘဢ္ထြဲ၀ဲဒဢ္ဒီးဖါကႜီဢ္တဲဢ္၊ ဒီး မ့ဿ္၀ဲဒဢ္ဖါကႜီဢ္တဲဢ္ အကီဿ္န႔ဢ္လီၯ. ကီဿ္ကႜီဢ္တဲဢ္အံၯ ဒ္ပွၯသးပွဿ္လဿပ်ဿၯပာ္ပနီဢ္ဒီး ယုဿ္န႔ဢ္၀ဲဒဢ္အသိး တဿ္တကိးတလဲကြံာ္အမံၯလဿအသီဘဢ္ မ့မ့ဿ္တခီတဿ္ကိး ဒဢ္ဒ္ပွၯသးပွဿ္လဿပ်ဿၯယုဿ္န႔ဿ္၀ဲဒဢ္ အသိးန႔ဢ္လီၯ. ကီဿ္အံၯမ့ဿ္၀ဲဒဢ္ ပွၯကညီလဿအဟးထီဢ္လဿ တရူးကီဿ္အခီဢ္ထံးတဒူဢ္ ဟဲႏုာ္လီၯဒီးအိဢ္ ဆိးအဆိကတဿဿ္ဖဲကီဿ္အံၯ ဒီးဘဢ္တဿ္ပဿဆွဿတီခိဢ္ရိ္ဢ္မဲအီၯလဿဖါကႜီဢ္တဲဢ္ဒ္ထံကီဿ္အခိဢ္နဿ္ဒီး စီၯလိာ္စီၯပၯ တဂၯအသိးအဃိ၊ ပွၯကညီအဒူဢ္အထဿတဒူဢ္အံၯမ့ဿ္၀ဲ ဖါကႜီဢ္တဲဢ္အဖိလံၯဒီး ကီဿ္ လဿအ၀ဲသ့ဢ္အိဢ္ဆိး၀ဲလဿအပူၯခဲအံၯန႔ဢ္ မ့ဿ္၀ဲဒဢ္ဖါကႜီဢ္တဲဢ္အကီဿ္ ဒီး တဿ္ကိးလီၯတဲာ္ ၀ဲလဿပွၯ ကႜီဢ္တဲဢ္ဖိအကီဿ္ မ့တမ့ဿ္ ကႜီဢ္တဲဢ္ကီဿ္ တုၯမုဿ္မဆါတနံၯအံၯန႔ဢ္လီၯ.

ဟံးန႔ဿ္အီၯလဿ ႃႃကုၯဒ့ဖ်းခိဢ္လီအဖိမုဢ္နီဿ္မုဿ္ယဲၯဖဲ ဒီးထါအယုဿ္တဖဢ္႗႗ လူၯသီဖီဒ့အဘ့ဢ္ (၁) အပူၯ န႔ဢ္လီၯ.

Posted in: ကညီတဿ္စံဢ္စိၯတဲစိၯ