ပွၯသံလဿအအိဢ္ဒီးအလၯကပီၯ (Benazir Bhutto အသးသမူအဂ့ဿ္)

၂၀၀၇ လါဒံၯစဲဘဿဢ္ (၂၇) သီဟါ ၈း၁၅ နဢ္ရံဢ္ ကြဲၯထံဢ္ဟူ အပူၯတဿ္ကစီဢ္ဟးထီဢ္၀ဲဒဢ္လဿ ႃႃBenazir Bhutto was killed by blasted႗႗ အဂ့ဿ္န႔ဢ္လီၯ. ႃႃBenazir Bhutto႗႗ မ့ဿ္မတဂၯလဲဢ္ ဘဢ္မႏုၯအဃိအဂ့ဿ္လီၯ၀ဲဒဢ္လဿ ကြဲၯထံဢ္ဟူအပူၯလဲဢ္. အ၀ဲအိဢ္ဖ်ဲဢ္ထီဢ္ဖဲ ၁၉၅၃ နံဢ္လါယူၯ (၂၁) သီဖဲပဢ္ကံးစတဢ္ ကီဿ္၀့ဿ္ကရဢ္ခႜံဢ္ဒီးမ့ဿ္စ့ဿ္ကီးပွၯမၯထံရူဿ္ကီဿ္သဲးအဒူဢ္ဖိထဿဖိန႔ဢ္လီၯ.

ဖဲအသးအိဢ္ ၁၆ နံဢ္န႔ဢ္ အ၀ဲပာ္တ့ဿ္အဟံဢ္အဃီဒီးလဲၯ၀ဲဆူ Harvard’s Radcliffe ခီလ့ဢ္ကႜိလဿကမၯ လိတဿ္အဂီဿ္လီၯ. အ၀ဲဖ်ိထီဢ္ကႜိဖဲန႔ဢ္၀ံၯအ၀ဲ မၯလိကဒီးတဿ္ဖဲ Oxford ဖႜဢ္စိမိၯဖဲကီဿ္အဲကလံးဒီး ဘဢ္တဿ္မၯလၯကပီၯအီၯလဿလီဿ္လၯခံပတီဿ္ တပတီဿ္ဖဲ ၁၉၉၇ နံဢ္န႔ဢ္လီၯ.

၁၉၇၈ နံဢ္န႔ဢ္ အ၀ဲဟဲက့ၯကဒါက့ၯဆူကီဿ္ပဢ္ကံးစတဢ္ ဖဲအပဿ္ Zulfikar Ali Bhutto ဘဢ္တဿ္ဃုထဿထီဢ္ အီၯလဿကိတိာ္ခိဢ္က်ဿဿ္အကတီဿ္န႔ဢ္လီၯ. ဘဢ္ဆဢ္အ၀ဲဟဲက့ၯ၀ံၯစွၯသီ သုးဟံးန႔ဿ္တဿ္စိတဿ္ကမီၯ ဒီးအပဿ္ဘဢ္တဿ္ဒဿႏုာ္အီၯဆူဃိာ္ပူၯန႔ဢ္လီၯ. ဖဲ ၁၉၇၉ နံဢ္န႔ဢ္ အ၀ဲဘဢ္ တဿ္စဿဿ္လီၯသံအီၯလဿသုးပဒိဢ္သုးခိဢ္က်ဿဿ္ Zia Ul Haq န႔ဢ္လီၯ.

Bhutto အကစဿ္ဒဢ္၀ဲဘဢ္တဿ္ဖီဢ္အီၯခဲအံၯခဲအံၯ ဖဲအပဿ္သံ၀ံၯအလီဿ္ခံန႔ဢ္လီၯ. ဒီးတဿ္ဒုးဃာ္အီၯသဿ ဘ်ီ တခ်ဳးလဿသုးပဒိဢ္ဒုးဟးထီဢ္ဒံးအီၯလဿအထံအကီဿ္ပူၯဖဲ ၁၉၈၄ နံဢ္ ဒံးဘဢ္န႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲလဲၯအိဢ္လဲၯဆိးဖဲ ကီဿ္အဲကလံး၀့ဿ္လိဒိဢ္လီၯ. ခီဖ်ိလဿအ၀ဲဿ္ပိာ္ခြါခံဂၯသတးဒီး အ၀ဲဒုးအိဢ္ထီဢ္ UG တဿ္ကရဿကရိ လဿအသုးကြံာ္သုးအတဿ္ပဿတဿ္ျပးန႔ဢ္လီၯ. ဖဲအ၀ဲဿ္ပိာ္ခြါတဂၯသံဖဲ ၁၉၈၅ နံဢ္န႔ဢ္ အ၀ဲဟဲက့ၯဆူပဢ္ကံးစတဢ္ဒ္သိးအကခူဢ္လီၯအ၀ဲဿ္န႔ဢ္လီၯ. ဒီးဖဲန႔ဢ္အ၀ဲဘဢ္တဿ္ဖီဢ္အီၯခီဖ်ိလဿအ၀ဲ ပဢ္ဃုာ္လဿပွၯပူထီဢ္သုးပဒိဢ္အက်ါအဃိလီၯ.

အ၀ဲက့ၯကဒါက့ၯဆူ၀့ဿ္လိဒိဢ္ ဖဲအထူဢ္ဖ်ဲး၀ံၯန႔ဢ္လီၯ. ဖဲန႔ဢ္သုးထုးထီဢ္တဿ္ကလုဿ္လဿကီဿ္ပဢ္ကံးစတဢ္ အပူၯန႔ဢ္လီၯ. ပွၯလဿအထီဒါသုးပဒိဢ္ Zia တဖဢ္ကရဿကရိထီဢ္က့ၯအသးန႔ဿ္အဃိ Benazir Bhutto ဟဲက့ၯကဒါက့ၯဆူပဢ္ကံးစတဢ္ဖဲ ၁၉၈၆ နံဢ္န႔ဢ္လီၯ. ဖဲအဟဲက့ၯအခါ ထံဖိကီဿ္ဖိတဖဢ္ ကတဿထီဢ္ သၾထဳးသၾထီမးလီၯ. ဘဢ္ဆဢ္ အ၀ဲဃ့၀ဲလဿ Zia Ul Haq ပွၯလဿအမၯသံတ့ဿ္အပဿ္ တဂၯကဟးထီဢ္ ကြံာ္လဿအလီဿ္အလၯအတဿ္မၯအပူၯန႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲဘဢ္တဿ္ဃုထဿထီဢ္အီၯဒ္ပွၯပဿၯလီဿ္ဆ့ဢ္နီၯစဿၯ တဂၯအသိးလ႞ပဢ္ကံးစတဢ္ ကမ်ဿဿ္ပဢ္တံဢ္ (Pakistan People’s Party - PPP) ဃုာ္ဒီးအမိဿ္ဒီး ဖဲတဿ္ဃုထဿလဿတဿ္သဘ့်အပူၯဟဲတုၯအိဢ္ဖဲ ၁၉၈၈ အခါ အ၀ဲကဲထီဢ္ဘဢ္၀ဲကိတိာ္ခိဢ္က်ဿဿ္ (Prime Minister) န႔ဢ္လီၯ. အခါဖဲန႔ဢ္ အ၀ဲအသးအိဢ္ထဲ ၃၅ နံဢ္ ဒီးမ့ဿ္ပွၯအသးစဿ္ကတဿဿ္လဿအကဲဘဢ္ ပဿဆွဿကမံးတံာ္ခိဢ္က်ဿဿ္လဿဟီဢ္ခိဢ္ခ်ဿန႔ဢ္လီၯ. ဒီးမ့ဿ္စ့ဿ္ကီးပိာ္မုဢ္အဆိကတဿဿ္တဂၯလဿ အဘဢ္မၯ တဿ္ဒ္ကိတိာ္ခိဢ္က်ဿဿ္တဂၯအသိး လဿပွၯအံးစလဢ္မ္ ဖိအထံအကီဿ္အက်ါန႔ဢ္လီၯ.
ဖဲအ၀ဲကဲကိတိာ္ခိဢ္က်ဿဿ္ပွဲၯထီဢ္ခံနံဢ္အခါ ကရဿခိဢ္ ကူဢ္လဿဿ္မ္အံးရွ္ခဿဢ္ (Ghulam Ishaq Khan) ထုးထီဢ္ကြံာ္ Bhutto လဿ၀ဲၯဒဿးပူၯန႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲဂုာ္က်ဲးစဿးဟးအိဢ္သကိးထံဖိကီ္ဿ္ဖိ ဒီးဂဲၯစံးဂဲၯကတိၯ က့ၯတဿ္အဃိ ဖဲ ၁၉၉၃ နံဢ္ အ၀ဲဘဢ္တဿ္ဃုထဿထီဢ္ကဒါက့ၯအီၯဒ္ကိတိာ္ခိဢ္က်ဿဿ္န႔ဢ္လီၯ. ဖဲအ၀ဲဟဲ က့ၯႏုာ္မၯက့ၯတဿ္ဖဲ၀ဲၯဒဿးန႔ဢ္ အ၀ဲဟဲစိာ္ထီဢ္မ့ဢ္အူစဲကဟဢ္ ဖဲထံကီဿ္ပူၯဒီးအ၀ဲဒုးအိဢ္ထီဢ္ကႜိတဖဢ္ဖဲ ထံကီဿ္ဒီဘ့ဢ္အပူၯလီၯ. အ၀ဲလုဿ္အီဢ္က့ၯပွၯသဢ္၀ံၯသဢ္စ့ၯတဖဢ္၊ တဿ္မၯစဿၯလဿဟံဢ္ဃီတဿ္လိဢ္တ ဖဢ္ ဒီးတဿ္အိဢ္ဆူဢ္အိဢ္ခ့်အဂီဿ္ မ့ဿ္အ၀ဲအတဿ္ပာ္လီၯအဆိကတဿဿ္ကတဿဿ္တဖဢ္ လဿကမၯ၀ဲဒီး မၯတ့ဿ္၀ဲ ဒီးဂဲၯလိာ္စ့ဿ္ကီး၀ဲဒ္သိး ပွၯပဢ္ကံးစတဢ္ဖိသ့ဢ္တဖဢ္ ကခ်ဳးဆဿခ်ဳးကတီဿ္လဿကလူၯထီဢ္ စိၯတဿ္ဆဿကတီဿ္န႔ဢ္လီၯ.

အ၀ဲအ၀ဲဿ္ပိာ္ခြါဟဲက့ၯကဒါက့ၯဆူပဢ္ကံးစတဢ္တယံာ္တမီဿ္ဘဢ္ဒီး ဘဢ္တဿ္မၯသံကြံာ္အီၯလဿ ပွၯလဿအခိးအီၯတဂၯမၯဃုာ္တဿ္ဒီးပဿၯကီဿ္အဃိန႔ဢ္လီၯ. ဖဲ ၁၉၉၆ နံဢ္ပဢ္ကံးစတဢ္အကရဿခိဢ္ လ့ဢ္ကၯရံဢ္ (Leghari) အ၀ဲထုးထီဢ္က့ၯ Bhutto လဿ၀ဲၯဒဿးပူၯဒီးပာ္၀ဲတဿ္ကမဢ္လဿတဿ္ပဿတဿ္ဆွဿ တဘဢ္ဘဢ္အဂ့ဿ္ ဃုာ္ဒီးတပာ္ကဲဒီကလုာ္ကမ်ဿဿ္တဿ္အိဢ္ဖွိဢ္ဘဢ္အဂ့ဿ္န႔ဢ္လီၯ. ဖဲ ၁၉၉၇ နံဢ္အ၀ဲအတဿ္ဒိးဃုထဿအသးတဘ်ီအံၯ တန႔ဿ္လဿၯဘဢ္ မ့ဿ္လဿသုးပဒိဢ္အတဿ္ဟံးစိဟံးကမီၯအဃိ န႔ဢ္လီၯ. အ၀ၯဘဢ္တဿ္ထဿႏုာ္ဆူဃိာ္ပူၯကဒီးတဘ်ီန႔ဢ္လီၯ. အနီဿ္ကစဿ္စ့ဿ္ကီး တဿ္မဿန႔ဿ္ဆီဢ္ခံအီၯ လဿကဟးထီဢ္ကြံာ္လဿအထံအကီဿ္ပူၯန႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲဒီးအဖိတဖဢ္ဘဢ္လဲၯအိဢ္ဖဲကီဿ္အဲကလံးခြံနံဢ္ အတီဿ္ပူၯန႔ဢ္လီၯ. ကီဿ္အဲကလံးကဲထီဢ္တဿ္လီဿ္တခါလဿအ၀ဲဂဲၯစံးဂဲၯကတိၯတဿ္ဘဢ္ဃး တဿ္ကသူဢ္ထီဢ္က့ၯဒံဢ္မိဢ္ကရ့ဢ္စံဢ္ ဖဲပဢ္ကံးစတဢ္ကီဿ္ပူၯန႔ဢ္လီၯ.

ဖဲ ၂၀၀၇ နံဢ္ ဖဲပွၯအံဢ္စလၯမ္မံးဖိတဖဢ္ မၯသံမၯ၀ီလိာ္သးအကတီဿ္၊ ဒီးခီဖ်ိလဿပဒိဢ္ပဿတဿ္အတဿ္ သးကညီၯအဖီခိဢ္ အ၀ဲဟဲက့ၯဘဢ္က့ၯဆူအထံအကီဿ္န႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲဒိးန႔ဿ္တဿ္တူဿ္လိာ္အီၯလဿ ပွၯဂီဿ္မုဿ္ဘဢ္ဆဢ္ ဖဲအဟဲက့ၯႏုာ္လီၯက့ၯဆူအထံအကီဿ္ပူၯထဲစွၯနဢ္ရံဢ္အခါဒဢ္လဲာ္ အ၀ဲအသိလ့ဢ္ ဘဢ္တဿ္ဒုးအီၯ ခီဖ်ိပွၯမၯ ပ်ီဿ္မၯဂီၯတဿ္ဖိလဿအတူဿ္ သံအသးလဿမ့ဢ္ပိဿ္အဃိန႔ဢ္လီၯ. တဿ္တဘ်ီ အံၯ အ၀ဲမ့ထူဢ္ဖ်ဲးဘဢ္ဆဢ္ ပွၯလဿအဃဿၯဂဿၯဃာ္အီၯတဖဢ္ သံကြံာ္ ၁၀၀ ဂၯဘ်ဲဢ္န႔ဢ္လီၯ.

ဒီကလုာ္တဿ္ဃုထဿကဘဢ္ဖဲ လါယႏူၯအါရံၯ ၂၀၀၈ နံဢ္အဂီဿ္ အ၀ဲအကရူဿ္ ပဢ္ကံးစတဢ္ကမ်ဿဿ္ ပဢ္တံဢ္ (PPP) အိဢ္ဒီးတဿ္သူဢ္ဆူဢ္သးဂဲၯဒီး တိာ္ပာ္၀ဲလဿ Bhutto ကဲထီဢ္ဘဢ္က့ၯကဒီး ကိတိာ္ ခိဢ္က်ဿဿ္အသီတဘ်ီန႔ဢ္လီၯ. တခ်ဳးတဿ္ဃုထဿကဘဢ္ထဲစွၯႏြံအခါ တဿ္ဘဢ္ဒိဘဢ္ထံးအဒိဢ္အမုဿ္ မၯအသးန႔ဢ္လီၯ. ဖဲအ၀ဲဟဲက့ၯလဿတဿ္ဟးစံးကတိၯတဿ္လဿတဿ္ဃုထဿအဂီဿ္ ဖဲအတုၯဖဲ၀့ဿ္ ရ၀ီလ္ပ့ဢ္ဒံဢ္ (Rawalpindi) အခါ ပွၯခးက်ိဖိတဂၯခးစိ၀ဲဒဢ္ အ၀ဲအသိလ့ဢ္လဿညါ တခ်ဳးစိးကါ၀ဲမ့ဢ္ ပိဿ္တူဿ္သံသးအံၯဒီး သံဃုာ္တဘ်ီဃီ ဖဲမ့ဢ္ပိဿ္ ပိဿ္ထီဢ္ဃုာ္ဒီး ပွၯမၯသံတဿ္တဂၯဒီး ပွၯခိးအီၯတစွၯ န႔ဿ္ဘဢ္ (၂၀) ဂၯဘဢ္သံန႔ဢ္လီၯ. Bhutto ဘဢ္တဿ္ဆွဿကရီအီၯလဿတဿ္ဆါဟံဢ္ဘဢ္ဆဢ္ တစိဿ္ဖိအတီဿ္ပူၯ အ၀ဲအသးသမူဟးထီဢ္ကြံာ္န႔ဢ္လီၯ.
ပိာ္မုဢ္ခိဢ္နဿ္တဂၯအံၯမ့ဿ္၀ဲဒဢ္ ပွၯပဢ္ကံးစတဢ္ဖိ လဿအသးလီဒံဢ္မိဢ္ကရ့ဢ္စံဢ္ တဖဢ္အမၯထူရၯ န႔ဢ္လီၯ. တပ်ံၯလဿကဘဢ္သံဘဢ္အဃိ အ၀ဲဂဲၯဆဿထဿဢ္လဿ အပွၯပဢ္ကံးစတဢ္ဖိတဖဢ္အဂီဿ္ လဿတဿ္မ့ဢ္တဿ္တီအပူၯန႔ဢ္လီၯ. ပွၯလဿအထီဒုဢ္ထီဒါလိာ္သးဒီးအီၯ မ့ဿ္ဒဢ္သုးပဒိဢ္န႔ဢ္လီၯ. Benazir Bhutto ဘဢ္တဿ္မၯသံအီၯဖဲ လါ ဒံၯစဲဘဿဢ္ (၂၇) သီ ၂၀၀၇ နံဢ္ ဖဲမုဿ္နၯခီ (၇) နဢ္ရံဢ္ (၈) နဢ္ရံဢ္ အဆဿကတီဿ္န႔ဢ္လီၯ. Benazir Bhutto အတဿ္သံအံၯ အိဢ္ဒီးအလၯကပီၯ လဿအထံအကီဿ္ဒီးအပွၯ ကလုာ္အဂီဿ္ဒီးလဿဟီဢ္ခိဢ္ဒီဘ့ဢ္အမဲာ္ညါလီၯ. Benazir Bhutto အတဿ္ဟ့ဢ္လီၯအသးသမူအံၯ မ္ကဟဲစိာ္န႔ဿ္က့ၯပွၯပဢ္ကံးစတဢ္ထံဖိကီဿ္ဖိသ့ဢ္တဖဢ္ဒံဢ္မိဢ္ကရ့ဢ္စံဢ္ အလဿအပွဲၯန႔ဢ္တက့ဿ္.

ဟံးန႔ဿ္တဿ္ကြဲးအံၯလဿ ကညီပိာ္မုဢ္ကရဿမဲးကစံ ကၾတဴဿ္ (၂) အဘ့ဢ္ (၁) လါယႏူၯအါရံၯ (၂၀၀၈) အပူၯန႔ဢ္လီၯ.

Posted in: ပိာ္မုဢ္သနဿဢ္